از کسی یا کسی را بر کسی، رحم آمدن کسی نسبت به دیگری: همه خسته و کشته شد بیگناه گه آمد که بخشایش آیدز شاه. فردوسی. گه آمد که بخشایش آید ترا ز کین جستن آسایش آید ترا. فردوسی. بترسید و از هوش برفت و از اسب درافتاد، شاه را بر او بخشایش آمد. (اسکندرنامه نسخۀ سعید نفیسی) ، قسمت کردن. (مهذب الاسماء). تقاسم. (المصادر زوزنی). تقسیم. تقسیم کردن. توزیع. (یادداشت مؤلف). دسته دسته کردن: یکی بهره را بر سه بهره ببخش تو هم بر سه بهر ایچ برتر مشخش. ابوشکور. قاضی دختر این به پسر آن دیگر داد و گنج میان هر دو ببخشیدند. (تاریخ بلعمی). و هانی آن شب چهارصد اسپ و چهارصد زره بر قوم خویش ببخشید. (تاریخ بلعمی). فزون از ده هزار سر برده بیاوردند (سپاه مروان از موقان آذربایجان) و بر مسلمانان بخشیدند. (تاریخ بلعمی). جهان را ببخشید بر چار بهر وزو نامزد کرد آباد شهر. فردوسی. همان نیز یک ماه بر چار بهر ببخشید تا شاد باشد ز دهر. فردوسی. دو لشکر ببخشید بر هشت بهر همه رزمجویان گیرنده شهر. فردوسی. همه پادشاهی شدند انجمن زمین را ببخشید و برزد رسن. فردوسی. و آن را که همی بخشی مقسوم خوانند و آنک بر او بخشی مقسوم علیه. (التفهیم). محیط او گرد بر گرد بر شست بخش راست ببخشند. (التفهیم). دیگر سی روز مایگان بخشیده بود (یعقوب بن لیث) هر روز کاری را. (تاریخ سیستان). شهنشه گوی زد با نامداران ببخشیدند بر میدان سواران. (ویس و رامین). شاه اسکندر روزگار خویش. بخشیده بود بر چهار قسم سحرگاه تا بچاشتگاه فراخ بعبادت... (اسکندرنامه نسخۀ سعید نفیسی)، عفو نمودن. آمرزیدن. از گناه و تقصیر کسی درگذشتن. (ناظم الاطباء). عفو کردن. آمرزش. درگذشتن. درگذاشتن. بخشیدن گناه کسی، درگذشتن و عفو و صفح و تجاوز از گناه او. (یادداشت مؤلف). کسی را به کسی بخشیدن، نخستین را به خاطر دومی عفو کردن. از گناه نخستین بخاطر دومی درگذشتن: چو خاقان چین زینهاری شود از آن برتری سوی خواری شود شهنشاه باید که بخشد بر اوی چه یکباره زو دور شد رنگ و بوی. فردوسی. ببخشم گناهت همه سربسر دهم من ترا گنج و شاهی و فر. فردوسی. سیاوخش را گفت بخشیدمت از آن پس که بر راستی دیدمت. فردوسی. ز طوس و ز لشکر بیازرد شاه بمن بخش هرچند بدشان گناه. فردوسی. بخشم و استخفاف گفت نبخشیدم و نبخشم که وی را امیرالمؤمنین بمن داده است. (تاریخ بیهقی). اغلب ظن ّ من آن است که بدو بخشد و اگر خواجه شفاعت او کند که بدوبخشد خوشتر آید. (تاریخ بیهقی). مگر شاه با مهر پیش آیدش ببخشد گناه و ببخشایدش. (گرشاسب نامه). سپهبد گناهی کجا بودشان ببخشید و از دل ببخشودشان. (گرشاسب نامه). گر گرفتارم کنی مستوجبم ور ببخشی عفو بهتر کانتقام. سعدی (گلستان). خدا را محتسب ما را بفریاد دف و نی بخش که ساز شرع از این افسانه بی قانون نخواهد شد. حافظ. ، رحم آوردن. رقت کردن. (یادداشت مؤلف). رحم کردن. دل سوختن: چو دانست کان مرد پرهیزگار ببخشید بر نالۀ شهریار بپیچید و زو خویشتن درکشید بدریا درون جست و شد ناپدید. فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 5 ص 1390). ز کشته چه گویم بر آنکس که زیست ببخشید چرخ و ستاره گریست. (گرشاسب نامه). هرآنکسی که ببخشود هیچ بامردم چنان برفت که دشمن همی بر او بخشید. قطران. هرکه بر خویشتن نبخشاید گر نبخشد کسی بر او شاید. سعدی. بر حالت بخشید و کسر حالت را بتفقد جبر کرد. (گلستان). خواهی که خدای بر تو بخشد با خلق خدای کن نکویی. سعدی (گلستان). بر خویشتن آنکه او نبخشود بخشیدن او خرد نفرمود. امیرخسرو. دایم دلت ببخشد بر اشک شب نشینان گر حال ما بپرسی از باد صبحگاهی. حافظ (ازآنندراج). ، معاف کردن. (ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین) : چو کسری نشست از بر تخت عاج ببخشید بر جای ده یک خراج... ، تخفیف دادن. (یادداشت مؤلف)، (اصطلاح ورزش) کنار رفتن ورزشکار از مسابقه برای حفظ منافع حریف یا به احترام او. (از فرهنگ فارسی معین)
از کسی یا کسی را بر کسی، رحم آمدن کسی نسبت به دیگری: همه خسته و کشته شد بیگناه گه آمد که بخشایش آیدز شاه. فردوسی. گه آمد که بخشایش آید ترا ز کین جستن آسایش آید ترا. فردوسی. بترسید و از هوش برفت و از اسب درافتاد، شاه را بر او بخشایش آمد. (اسکندرنامه نسخۀ سعید نفیسی) ، قسمت کردن. (مهذب الاسماء). تقاسم. (المصادر زوزنی). تقسیم. تقسیم کردن. توزیع. (یادداشت مؤلف). دسته دسته کردن: یکی بهره را بر سه بهره ببخش تو هم بر سه بهر ایچ برتر مشخش. ابوشکور. قاضی دختر این به پسر آن دیگر داد و گنج میان هر دو ببخشیدند. (تاریخ بلعمی). و هانی آن شب چهارصد اسپ و چهارصد زره بر قوم خویش ببخشید. (تاریخ بلعمی). فزون از ده هزار سر برده بیاوردند (سپاه مروان از موقان آذربایجان) و بر مسلمانان بخشیدند. (تاریخ بلعمی). جهان را ببخشید بر چار بهر وزو نامزد کرد آباد شهر. فردوسی. همان نیز یک ماه بر چار بهر ببخشید تا شاد باشد ز دهر. فردوسی. دو لشکر ببخشید بر هشت بهر همه رزمجویان گیرنده شهر. فردوسی. همه پادشاهی شدند انجمن زمین را ببخشید و برزد رسن. فردوسی. و آن را که همی بخشی مقسوم خوانند و آنک بر او بخشی مقسوم علیه. (التفهیم). محیط او گرد بر گرد بر شست بخش راست ببخشند. (التفهیم). دیگر سی روز مایگان بخشیده بود (یعقوب بن لیث) هر روز کاری را. (تاریخ سیستان). شهنشه گوی زد با نامداران ببخشیدند بر میدان سواران. (ویس و رامین). شاه اسکندر روزگار خویش. بخشیده بود بر چهار قسم سحرگاه تا بچاشتگاه فراخ بعبادت... (اسکندرنامه نسخۀ سعید نفیسی)، عفو نمودن. آمرزیدن. از گناه و تقصیر کسی درگذشتن. (ناظم الاطباء). عفو کردن. آمرزش. درگذشتن. درگذاشتن. بخشیدن گناه کسی، درگذشتن و عفو و صفح و تجاوز از گناه او. (یادداشت مؤلف). کسی را به کسی بخشیدن، نخستین را به خاطر دومی عفو کردن. از گناه نخستین بخاطر دومی درگذشتن: چو خاقان چین زینهاری شود از آن برتری سوی خواری شود شهنشاه باید که بخشد بر اوی چه یکباره زو دور شد رنگ و بوی. فردوسی. ببخشم گناهت همه سربسر دهم من ترا گنج و شاهی و فر. فردوسی. سیاوخش را گفت بخشیدمت از آن پس که بر راستی دیدمت. فردوسی. ز طوس و ز لشکر بیازرد شاه بمن بخش هرچند بدشان گناه. فردوسی. بخشم و استخفاف گفت نبخشیدم و نبخشم که وی را امیرالمؤمنین بمن داده است. (تاریخ بیهقی). اغلب ظن ّ من آن است که بدو بخشد و اگر خواجه شفاعت او کند که بدوبخشد خوشتر آید. (تاریخ بیهقی). مگر شاه با مهر پیش آیدش ببخشد گناه و ببخشایدش. (گرشاسب نامه). سپهبد گناهی کجا بودشان ببخشید و از دل ببخشودشان. (گرشاسب نامه). گر گرفتارم کنی مستوجبم ور ببخشی عفو بهتر کانتقام. سعدی (گلستان). خدا را محتسب ما را بفریاد دف و نی بخش که ساز شرع از این افسانه بی قانون نخواهد شد. حافظ. ، رحم آوردن. رقت کردن. (یادداشت مؤلف). رحم کردن. دل سوختن: چو دانست کان مرد پرهیزگار ببخشید بر نالۀ شهریار بپیچید و زو خویشتن درکشید بدریا درون جست و شد ناپدید. فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 5 ص 1390). ز کشته چه گویم بر آنکس که زیست ببخشید چرخ و ستاره گریست. (گرشاسب نامه). هرآنکسی که ببخشود هیچ بامردم چنان برفت که دشمن همی بر او بخشید. قطران. هرکه بر خویشتن نبخشاید گر نبخشد کسی بر او شاید. سعدی. بر حالت بخشید و کسر حالت را بتفقد جبر کرد. (گلستان). خواهی که خدای بر تو بخشد با خلق خدای کن نکویی. سعدی (گلستان). بر خویشتن آنکه او نبخشود بخشیدن او خرد نفرمود. امیرخسرو. دایم دلت ببخشد بر اشک شب نشینان گر حال ما بپرسی از باد صبحگاهی. حافظ (ازآنندراج). ، معاف کردن. (ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین) : چو کسری نشست از بر تخت عاج ببخشید بر جای ده یک خراج... ، تخفیف دادن. (یادداشت مؤلف)، (اصطلاح ورزش) کنار رفتن ورزشکار از مسابقه برای حفظ منافع حریف یا به احترام او. (از فرهنگ فارسی معین)
مرکّب از: ب + جوش + آمدن، جوش آمدن. بحد جوشیدن رسیدن. رجوع به جوش آمدن شود، کنایه از رسیدن خدمت بزرگی یا به دولتی. (آنندراج)، کنایه از رسیدن به دولتی باشد یا رسیدن به خدمت دولتمندی. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء)
مُرَکَّب اَز: ب + جوش + آمدن، جوش آمدن. بحد جوشیدن رسیدن. رجوع به جوش آمدن شود، کنایه از رسیدن خدمت بزرگی یا به دولتی. (آنندراج)، کنایه از رسیدن به دولتی باشد یا رسیدن به خدمت دولتمندی. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء)
مطبوع آمدن. مورد پسند قرار گرفتن. نیکو آمدن. مورد پذیرش آمدن. ملایم طبع قرار گرفتن. مایۀ لذت بردن شدن: ستایش خوش آید همه خلق را ولی سست باشند گاه کرم. ابوشکور (از صحاح الفرس). بخندید گرسیوز نامجوی همانا خوش آمدش گفتار اوی. فردوسی. چنان خوش آید بر گوش تو سؤال کجا بگوش مردم دل مرده بانگ رود حزین. فرخی. چون عبدالله بن سلیمان آن نامه بخوانداو دوست عمرولیث بود گفت چه حاجت است آن مهتر را بدین و من دانم که امیرالمؤمنین را خوش نیاید. (تاریخ سیستان). مردمان را از آن خوش نیامد. (تاریخ سیستان). و کوتوال چندان خوردنی پاکیزه بیاورد... که از حدبگذشت و سلطان را سخت خوش آمد و بسیار نیکوئی گفت. (تاریخ بیهقی). بباغ محمودی رفت و نشاط شراب کرد و خوش آمد فرمود که بنه ها و دیوانها آنجا باید آورد. (تاریخ بیهقی). این زن... آن سیرتهای ملکانۀ امیر بازنمودی و امیر را از آن سخت خوش آمدی. (تاریخ بیهقی). گرت خوش آید سخن من کنون ره ز بیابان بسوی شهر تاب. ناصرخسرو. مر مرا گویی تو آنچت خوش نیاید همچنان ور بگویم از جواب من چرا باید طپید؟ ناصرخسرو. و چون از روم بازگشت قصد انطاکیه کرد و بگرفت و انطاکیه خوش آمد او را. (فارسنامۀ ابن بلخی). روزی هادی صحنی برنج نیمی بخورد و نیمی در وی زهر کرد و بمادر فرستاد گفت مر این خوش آمد و بتو فرستادم. (مجمل التواریخ و القصص). معتضد را عظیم خوش آمد آن طاعتداری. (مجمل التواریخ والقصص). چون بسرای درآمد چشم سلیمان بر وی افتاد هیئت و منظر او خوش آمدش. (تاریخ بخارای نرشخی). ملک را خوش آمد و گفت او را بیاورید تا خلعت دهم. (قصص الانبیاء). هر سال ایشان به گوی زدن میشدند و این پسران نیکو میزدند و ملک را خوش می آمد. (قصص الانبیاء). و کیومرث را خوش آمد پاره ای طعام را پیش خروس افکند. (قصص الانبیاء). هر کس پیش ایشان چیزی بردی یا مطربی سرودی گفتی یا سخنی نیکو گفتی در معانی که ایشان را خوش آمدی گفتندی زه. (نوروزنامۀ خیام). نالم آنرا ناله ها خوش آیدش از دو عالم ناله و غم بایدش. مولوی. قضا نقل کرد از عراقم بشام خوش آمد در آن خاک پاکم مقام. سعدی. احمق را ستایش خوش آید. (سعدی). او چیزی گفت ما را خوش آمد ما نیز چیزی نوشتیم تا او را خوش آید. ؟ - خوش آمدن کسی از چیزی، مطبوع واقع شدن آن چیز به نزد آن کس: کبت نادان بوی نیلوفر بیافت خوشش آمد سوی نیلوفر شتافت. رودکی. ، اعجاب کردن. (تاج المصادر بیهقی) (یادداشت مؤلف). - از خود خوش آمدن، بخود اعجاب کردن، و این غالباً کسی که کار بزرگی انجام دهد گوید، چون: امروز باانجام فلان کار از خودم خوشم آمد. ، خوش کردن، پیروی خوشی کردن، مطبوع شدن مأکول یا مشروب، مقبول گشتن. خوب بهره مند شدن. (ناظم الاطباء) ، تهنیتی است که بوقت آمدن کسی گویند، نظیر: مرحبا، لطف کردی، آمدنت خوش و خوب است، صفا آوردی: زهی سعادت من کم تو آمدی بسلام خوش آمدی و علیک السلام و الاکرام. سعدی (غزلیات). خواجه فرمودند خوش آمدی عبداﷲ خجندی... و دو کرت گفت خوش آمدی با ما صاحب سمرقندی. (انیس الطالبین ص 82). فرمودند خوش آمدی درویش تا نکنی. (انیس الطالبین ص 82). چون بخدمت امیر رسیدم فرمودند فرزند بهاءالدین خوش آمدی. (انیس الطالبین ص 222)
مطبوع آمدن. مورد پسند قرار گرفتن. نیکو آمدن. مورد پذیرش آمدن. ملایم طبع قرار گرفتن. مایۀ لذت بردن شدن: ستایش خوش آید همه خلق را ولی سست باشند گاه کرم. ابوشکور (از صحاح الفرس). بخندید گرسیوز نامجوی همانا خوش آمدْش گفتار اوی. فردوسی. چنان خوش آید بر گوش تو سؤال کجا بگوش مردم دل مرده بانگ رود حزین. فرخی. چون عبدالله بن سلیمان آن نامه بخوانداو دوست عمرولیث بود گفت چه حاجت است آن مهتر را بدین و من دانم که امیرالمؤمنین را خوش نیاید. (تاریخ سیستان). مردمان را از آن خوش نیامد. (تاریخ سیستان). و کوتوال چندان خوردنی پاکیزه بیاورد... که از حدبگذشت و سلطان را سخت خوش آمد و بسیار نیکوئی گفت. (تاریخ بیهقی). بباغ محمودی رفت و نشاط شراب کرد و خوش آمد فرمود که بنه ها و دیوانها آنجا باید آورد. (تاریخ بیهقی). این زن... آن سیرتهای ملکانۀ امیر بازنمودی و امیر را از آن سخت خوش آمدی. (تاریخ بیهقی). گرْت خوش آید سخن من کنون ره ز بیابان بسوی شهر تاب. ناصرخسرو. مر مرا گویی تو آنچت خوش نیاید همچنان ور بگویم از جواب من چرا باید طپید؟ ناصرخسرو. و چون از روم بازگشت قصد انطاکیه کرد و بگرفت و انطاکیه خوش آمد او را. (فارسنامۀ ابن بلخی). روزی هادی صحنی برنج نیمی بخورد و نیمی در وی زهر کرد و بمادر فرستاد گفت مر این خوش آمد و بتو فرستادم. (مجمل التواریخ و القصص). معتضد را عظیم خوش آمد آن طاعتداری. (مجمل التواریخ والقصص). چون بسرای درآمد چشم سلیمان بر وی افتاد هیئت و منظر او خوش آمدش. (تاریخ بخارای نرشخی). ملک را خوش آمد و گفت او را بیاورید تا خلعت دهم. (قصص الانبیاء). هر سال ایشان به گوی زدن میشدند و این پسران نیکو میزدند و ملک را خوش می آمد. (قصص الانبیاء). و کیومرث را خوش آمد پاره ای طعام را پیش خروس افکند. (قصص الانبیاء). هر کس پیش ایشان چیزی بردی یا مطربی سرودی گفتی یا سخنی نیکو گفتی در معانی که ایشان را خوش آمدی گفتندی زه. (نوروزنامۀ خیام). نالم آنرا ناله ها خوش آیدش از دو عالم ناله و غم بایدش. مولوی. قضا نقل کرد از عراقم بشام خوش آمد در آن خاک پاکم مقام. سعدی. احمق را ستایش خوش آید. (سعدی). او چیزی گفت ما را خوش آمد ما نیز چیزی نوشتیم تا او را خوش آید. ؟ - خوش آمدن کسی از چیزی، مطبوع واقع شدن آن چیز به نزد آن کس: کبت نادان بوی نیلوفر بیافت خوشش آمد سوی نیلوفر شتافت. رودکی. ، اعجاب کردن. (تاج المصادر بیهقی) (یادداشت مؤلف). - از خود خوش آمدن، بخود اعجاب کردن، و این غالباً کسی که کار بزرگی انجام دهد گوید، چون: امروز باانجام فلان کار از خودم خوشم آمد. ، خوش کردن، پیروی خوشی کردن، مطبوع شدن مأکول یا مشروب، مقبول گشتن. خوب بهره مند شدن. (ناظم الاطباء) ، تهنیتی است که بوقت آمدن کسی گویند، نظیر: مرحبا، لطف کردی، آمدنت خوش و خوب است، صفا آوردی: زهی سعادت من کِم تو آمدی بسلام خوش آمدی و علیک السلام و الاکرام. سعدی (غزلیات). خواجه فرمودند خوش آمدی عبداﷲ خجندی... و دو کرت گفت خوش آمدی با ما صاحب سمرقندی. (انیس الطالبین ص 82). فرمودند خوش آمدی درویش تا نکنی. (انیس الطالبین ص 82). چون بخدمت امیر رسیدم فرمودند فرزند بهاءالدین خوش آمدی. (انیس الطالبین ص 222)
